شیشه رنگی چیست و چه کاربردهایی دارد؟

از زمان پیدایش شیشه تاکنون به صورت‌های بسیار مختلفی از آن استفاده می‌کنند. به گونه‌ای که گاهی اوقات از آن به عنوان محافظ یا نگهدارنده یک وسیله و گاهی نیز به عنوان تزئین یا جذاب‌تر کردن یک محیط مورد استفاده قرار می‌گیرد. خلق شیشه رنگی انقلابی در صنعت شیشه بود. چرا که میزان استفاده از آن به صورت قابل توجهی در موارد گوناگون بالا برد.

شیشه رنگی ابتدا در معماری و ساخت بناها مورد توجه قرار گرفت. سپس به عرصه‌های دیگر از جمله تزئینات یا دکوراسیون داخلی خانه نیز راه یافت. برای مدت‌ها استفاده از این نوع شیشه‌ها کاهش زیادی پیدا کرد. درست زمانی که الگوها و مدل‌های معماری و هنر از سایر کشورهای دیگر به ایران وارد شده بود. اما به مرور باز هم شیشه‌های رنگی به جایگاه دوباره خود برگشتند. به نحوی که در حال حاضر از آنها در ساخت بسیاری از وسایل، دکوراسیون داخلی منازل و موارد مشابه دیگر استفاده می‌شود که قطعا نمونه‌های مختلف آن را در اطراف خود مشاهده کرده‌اید.

با این حال، هنوز هم تعداد افراد کمی با شیشه‌های به اصطلاح رنگی و میزان کاربرد آنها آشنایی دارند. به همین دلیل در اینجا به دنبال آن هستیم تا در این خصوص اطلاعات جامع‌تری ارائه دهیم.

منظور از شیشه رنگی چیست؟

ابتدا بد نیست بدانیم که اساسا منظور از این نوع شیشه چیست. این نوع شیشه‌ها از یک حیث شبیه به همان شیشه‌های معمولی هستند. چر که غالبا جنس آنها یکی است. با این حال، با استفاده از برخی ترفندها و راهکارها، این شیشه‌های به رنگ‌های مختلف درمی‌آیند. در واقع در اینجا بحث بر سر رخ دادن یک فرایند شیمیایی و رنگ گرفتن شیشه‌ها است.

برای ساخت شیشه‌های رنگی باید شیشه را با برخی از مواد و ترکیب‌های دیگر مخلوط کنند. از جمله این مواد می‌توان به آهن، طلا، اکسید نیکل، گوگل، سرب و برخی مواد دیگر اشاره کرد. ترکیب هر کدام از این مواد با شیشه منجر به خلق یک رنگ جدید خواهد شد.

به عنوان مثال، ترکیب با گوگرد منجر به ایجاد رنگ زرد خواهد شد. سرب نیز دقیقا همان خاصی را داشته و موجب ایجاد رنگ زرد در شیشه خواهد شد. ترکیب قلع موجب می‌شود تا رنگ شیشه به رنگ سفید درآید. به همین صورت می‌توان از ترکیب شیشه با مواد مختلف رنگ‌های متعددی را تولید کرد که ما به عنوان شیشه رنگی آنها را می‌شناسیم.

اما بد نیست بدانیم که معمولا فرایند ساخت و جنس این نوع از شیشه‌ها با سایر شیشه‌های معمولی متفاوت است. اصلی‌ترین و مهم‌ترین این تفاوت‌ها در نشکن بودن یا به اصطلاح ضد ضربه بودن شیشه‌های رنگی است. برای ایجاد این خاصیت معمولا شیشه را در معرض دماهای بسیار بالا قرار می‌دهند و به اصطلاح آن را در کوره می‌گذارند. این دما گاها تا حد 600 درجه سانتی‌گراد نیز می‌رسد.

انجام این کار باعث می‌شود تا شیشه مقاومت بسیار بالایی پیدا کرده و به اصطلاح ضد ضربه شود. بنابراین دیگر همانند شیشه‌های معمولی با ضربات نه چندان محکم نخواهد شکست. به این شیشه‌ها معمولا شیشه‌ سکوریت نیز گفته می‌شود که اشاره به قابلیت دوام و ضد ضربه بودن آن دارد. ضمن آنکه رنگ شیشه‌ها نیز به گونه‌ای نیست که به راحتی پاک شوند. چرا که به نوعی رنگ‌ها با جنس شیشه عجین و یکی شده‌اند. از این رو نباید تصور کرد که یک رنگ‌آمیزی ساده صورت گرفته است. این شیشه‌ها ممکن است اسامی دیگری نیز داشته باشند که از جمله آنها شیشه لاکوبل است. این نام بیشتر به نام یک شرکت سازنده این نوع شیشه‌ها اشاره دارد که باعث معروفیت آن شده است.

از قرار هم گرفتن شیشه‌های رنگی در ابعاد و اندازه‌های گوناگون، معمولا ترکیب بسیار زیبایی ایجاد می‌شود که چشم هر بیننده‌ای را به سوی خود خیره می‌کند. از شیشه رنگی ابتدا در ساخت درب‌ها و پنجره‌ها استفاده می‌کردند. اما امروزه دامنه کاربرد انها بسیار بیشتر شده است. در ادامه به برخی کاربرهای قدیمی و سپس کاربردهای مدرن آن اشاره خواهیم کرد.

کاربرد شیشه رنگی در معماری ایران و جهان

بسیاری بر این باور هستند که استفاده از شیشه رنگی در معماری برای اولین بار در مناطق کویری ایران باب شده و از آنجا به سایر نقاط دیگر جهان راه پیدا کرده است. کارشناسان اعتقاد دارند که معماران از ترکیب نور و شیشه برای ایجاد جذابیت در معماری شهرهای کویری استفاده کرده‌اند. چرا که تابش مستقیم نور آفتاب بر این شیشه‌ها، منظره بسیار زیبایی به داخل خانه‌ها می‌بخشد. با این حال، شکی نیست که از شیشه رنگی در داخل ایران بیشتر در مناطق کویری و خصوصا استا‌ن‌هایی نظیر یزد، کرما و اصفهان استفاده شده که در ادامه به برخی نمونه‌ها اشاره خواهیم کرد.

یکی از کاربردهای این نوع شیشه در ساخت بناهای تاریخی و مهم را می‌توان در خانه مشروطه اصفهان دید. زیبایی منحصر به فردی که پای بسیاری از توریست‌های اروپایی و خارجی را به آنجا کشانده است. خانه مشروطه اصفهان یکی از شاهکارهای معماری و خصوصا استفاده از شیشه رنگی در ساخت آن است. این خانه که زمانی محل تجمع مشروطه‌خواهان بوده، دارای اتاق‌ها و سالن‌های مختلفی است.

در تمامی این بنا می‌توان نمودهایی از کاربرد شیشه رنگی را دید. شیشه‌هایی که در ابعاد گوناگون و به صورت مشبک هستند. این شیشه‌ها بیشتر در رنگ‌های سبز، زرد، قرمز و آبی هستند. پنجره‌ها و درب‌های ساخته شده معمولا گاهی بیش از یک یا دو متر ارتفاع داشته و در سراسر آنها به صورت بسیار زیبایی از شیشه استفاده شده است. در برخی ساعات ارز روز که این شیشه‌ها در معرض نور مستقیم آفتاب قرار می‌گیرند، ترکیب بسیار زیبایی از نورهای رنگی ایجاد می‌شود. این موضوع باعث شده تا بسیاری از توریست‌ها و حتی افراد عادی این منظره را از دست ندهند و حتی با آن عکس یادگاری بگیرند.

اندازه و ابعاد شیشه‌های نیز متنوع بوده که در ابعاد مستطیل، مربع، لوزی یا اشکال دیگر هستند. استفاده از شیشه‌های رنگی در معماری تنها به اصفهان محدود نشده و یزد را می‌توان یکی دیگر از شهرهایی دانست که به وفور از این شیشه‌ها در معماری بناهای مختلف استفاده شده است. در برخی از بناهای تاریخی یزد مانند خانه نواب وکیل و خانه لاری‌ها به صورت زیبایی از شیشه رنگی استفاده شده است. باغ دولت‌آباد یزد یکی دیگر از مکان‌های تاریخی بوده که در ساخت پنجره آن همانند خارنه مششروطه اصفهان از شیشه استفاده شده است.

علاوه بر این نمونه‌ها، موارد بسیار متعددی را می‌توان از کاربرد شیشه‌های زیبای رنگی در بناهای تاریخی یزد مشاهده کرد. حتی برخی اعتقاد دارند که کاربرد شیشه رنگی ابتدا از معماران یزدی شروع شده است. چرا که هنر ارسی و پنجره‌های مشبک بیشتر در این استان رواج دارد. این پنجره‌ها به گونه‌ای هستند که در ساخت آنها بیشتر از شیشه‌ استفاده می‌شود. هر چند که شاکله اصلی آنها از چوب بوده و دارای برجستگی‌ها و نقش‌های متعدد است. در جای جای ایران می‌توان کاربرد شیشه رنگی را در ساخت بناهای تاریخی مختلف دید.

اما در سایر کشورها نیز به وفور از شیشه‌های به اصطلاح رنگی در معماری بناهای تاریخی استفاده شده است. در کشورهای اروپایی مسیحی‌ بیشتر در کلیساها از آن استفاده شده است. حتی برخی اعتقاد دارند که استفاده از این شیشه در معماری بیشتر به کشورهای اروپایی و ساخت کلیساها برمی‌گردد. در کلیساها بیشتر تلاش شده تا از شیشه‌های رنگی در سقف یا دیوار استفاده شود. این در حالی است که در معماری ایرانی بیشتر در ساخت در و پنجره‌ها کاربرد داشته است. بنابراین این یک تفاوت آشکار است.

کلیسای سنت در پاریس یکی از بناهایی بوده که به خوبی از شیشه‌های رنگی در ساخت آن استفاده شده است. میدا شکرگذاری در تگزاس آمریکا نیز از جمله مکان‌های دیگر است. در این مکان به حالت مارپیچ شیشه رنگی به کار برده شده که از پایین نمای بسیار زیبایی دارد. از جمله مکان‌های معرمف دیگر در این خصوص می‌توان به مرکز فرهنگی شیکاگو، کلیسای کالج کینگ در انگلستان، کلیسای ساگرادا فامیلیا در بارسلونای اسپانیا، گالری لافایت در پاریس، کلیسای ژوزف مقدس در فرانسه و بسیاری از بناهای دیگر اشاره کرد. با این حال، امروزه کاربرد شیشه رنگی در معماری از ساخت کلیساها پا را فراتر گذاشته و به دکوراسیون داخلی خانه‌ا راه پیدا کرده که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.

کاربردهای شیشه رنگی

این شیشه‌ها دارای هم اکنون نیز دارای کابردهای بسیار متنوع و گوناگونی هستند که بسته به نیاز و سلیقه افراد می‌توانند به صورت‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرند. هر چند که این استفاده در بخش معماری و دکوراسیون داخلی بیشتر خودنمایی می‌کند. در موارد زیر به نمونه‌هایی از کاربرد‌های مختلف شیشه رنگی در زندگی روزمره اشاره کرده‌ایم.

دکوراسیون داخلی

در جای جای یک خانه می‌توان از شیشه‌های رنگی جهت جذاب‌تر شدن محیط آن و دکوراسیون داخلی خانه استفاده کرد. به طور کل کاربرد شیشه به نحوی است که نمی‌توان آن را به یک نقطه یا بخش خاص محدود کرد. از شیشه رنگی می‌توان به صورت‌های بسیار زیبایی در بهتر کردن دکوراسیون داخلی خانه استفاده کرد. به عنوان مثال، می‌توان بخشی از خانه را به وسیله دیوارهای شیشه‌ای رنگی جدا کرد یا آنکه با استفاده از دیوارکوب‌های شیشه‌ای جذاب، محیط خانه را بهتر نشان داد.

آشپزخانه‌ها یکی از بهترین محیط‌ها برای به کار بردن این نوع شیشه‌ها محسوب می‌شوند. علاوه بر آن، حمام و سرویس بهداشتی نیز محیط بسیار خوبی برای کاربرد شیشه رنگی است. به هنگام استفاده از شیشه رنگی بهتر است فضا به گونه‌ای باشد که از نور کافی نیز برخوردار باشد. چرا که تابش مستقیم نور بر این شیشه‌ها، جذابیت آنها را دو چندان خواهد کرد.

در ساخت وسایل تزئینی

شکی نیست که یکی از دلایل اصلی استفاده از شیشه رنگی، زیبایی منحصر به فرد آن است. خصوصا اگر در ساخت آن از رنگ‌های شاد و زیبا استفاده شده باشد. در حال حاضر هنرمندان می‌توانند وسایل تزئینی و دکوری مختلفی را بسازند که در ساخت آنها از این شیشه‌ها استفاده شده باشد. احتمالا شما هم نمونه‌هایی از این وسایل دکوری را دیده‌اید.

ساخت کاسه‌های شیشه‌ای یکی از نمونه‌های بارز استفاده از شیشه رنگی در وسایل تزئینی است. برخی دیگر از وسایل نیز وجود دارند که جنس غالب آنها ممکن است از چیز دیگری باشد. اما در بخشی از آن شیشه‌های رنگی به کار برده شده است. وسایل تزئنی که با شیشه رنگی ساخته می‌شوند بیشتر در آشپزخانه‌ها کاربرد دارند. همچنین بوفه‌ها نیز معمولا جای خوبی برای قرار دادن آنها است.

آیینه‌کاری

آیینه‌کاری خود یکی از هنرهای بسیار قدیمی و زیبا بوده که هم اکنون نیز از آن برای جذابیت بخشیدن به دکوراسیون داخلی خانه‌ها استفاده می‌کنند. آیینه‌کاری انواع مختلفی دارد. از آیینه کاری سنتی بیشتر در مکان‌های قدیمی، مساجد، اما‌م‌زاده‌ها و امثال این موارد استفاده می‌شد. این در حالی است که دامنه کاربرد آیینه‌کاری مدرن بسیار فراتر رفته و جای خود را در خانه‌های مسکونی و محیط‌های تجاری باز کرده است.

آیینه‌کاری در محل‌های مختلفی از جمله سقف یا دیوار مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بسیاری اوقات در مدل‌ها و طرح‌های بسیار زیبا از شیشه‌های رنگی جهت تزئین آیینه‌کاری استفاده می‌کنند. برخی از مدل‌ها به گونه‌ای بوده که شیشه‌های رنگی را در اطراف شیشه آیینه قرار می‌دهند و بدین ترتیب جلوه بسیار زیبایی را خلق می‌کنند.

دیوارپوش

یکی دیگر از کابردهای شیشه رنگی را می‌توان در ساخت دیوارپوش‌های شیشه‌ای دانست. دیوارپوش‌ها انواع مختلفی دارند که یکی از زیباترین آنها دیوارپوش شیشه‌ای است. این نوع دیوارپوش معمولا با به کار بردن شیشه‌های رنگی جذاب ساخته می‌شود. رنگ‌ها و مدل‌های دیوارپوش شیشه‌ای بسیار متنوع بوده و بیشتر در آشپزخانه‌ها، سرویس بهداشتی یا حتی محیط‌های اداری و تجاری کاربرد دارد. به دیوارپوش شیشه‌ای معمولا دیوار شیشه رنگی نیز گفته می‌شود.

نمای ساختمان

حتی فکر داشتن یک خانه که در نمای خارجی آن از شیشه رنگی استفاده شده باشد نیز زیباست، چه برسد به آنکه در واقعیت نیز آن را داشته باشیم. به صورت‌های بسیار مختلفی می‌توان از شیشه‌های رنگی در مدل‌ها و طرح‌های مختلف جهت زیباتر کردن نمای خارجی ساختمان استفاده کرد.

در گذشته بیشتر فروشگاه‌ها یا محیط‌های اداری و تجاری از این تکنیک استفاده می‌کردند. اما در حال حاضر در ساخت و تزئین نمای خارجی ساختمان‌های مسکونی نیز از آن استفاده می‌کنند. این کار نمای بسیار جذابی به ساختمان داده و در قیمت و فروش آن نیز قطعا تاثیرگذار خواهد بود. هر چند شاید نتوان تمام نمای ساختمان را با استفاده از شیشه رنگی ساخت، اما قطعا در برخی از بخش‌های خاص با نظر کارشناسان می‌توان از شیشه رنگی استفاده کرد.